jueves, febrero 27, 2025

«Los gansos dicen adiós», de Graciela Huinao




a mi abuelo Adolfo Huinao

En los ojos de mi abuelo Williche
navegaba el miedo.
Tan solo al morir
apagó ese brillo tímido.
Lo que la naturaleza no pudo
apagar en mi memoria
el color de archipiélago
agarrado en su rostro.
Abuelo, para serte fiel
no recuerdo el día exacto.
Solo veo a los gansos
abriendo y cerrando
sus alas por la pampa.
Mi corto andar abuelo
no entendió
el origen de tus palabras.
Anciano como eras
me alzaste del suelo
y de tu boca nació la muerte
desembarcando en tu playa.
Tu padre y tu hermano
remaron al sacrificio.
Mientras su madre y mi abuelo
alcanzaron la orilla del hambre.
No hubo eco en la montaña
fueron tan calladas tus palabras.
Pero mi niñez asustada
se acurrucó al alero de tus años.
Abracé la pena de tus ojos
y juntos miramos la pampa:
una isla con sus gansos
en los ojos de mi abuelo se quedó
en la última mirada.
Abuelo, hoy sé
nunca fuiste Williche
tu origen Chono o Kawaskar
no subió al bote
el día que robaron tu tierra
y tu raíz.
Ahora entiendo
la pena de tus ojos.
De tu origen navegando
en el gran cementerio
del Pacífico Sur.



en Latin American Literature Today, nº 3, julio 2017








Amulelafin tañi laku, Adolfo Huinao

Tañi williche laku ge mew / kentxayküley llükan. / Lalu wüla chogümnagümi feychi llükan aychüf. / Chemkün pepi / chogümnolu tami konümpawe mew, / lafken tañi pu wapi afünka / nüwkülelu ñi age mew. / Laku kollatunoaeyew / konümpalan chi txoy antü. / Kanzu müten penefin / gülamekel ka txapümekel / ñi pu müpü lelfün püle. / Tañi püchü tuwülün txekan, laku / kimtukulay / chew llegün tami pu nemül. / Füchalewewyekelu ta eymi / witxampüramen mapu mew / fey tami wün mew llegüy ta lan / anümüwpulu tami ina lafken mew. / Tami chaw ka tami peñi / kawenigü az kutxankawün püle petu tañi ñuke ka iñche tañi laku / zipufigü chi inafül güñun. / Gelay kemzulla mawüzantü mew ga, / ñüküf nagümmageymi tami nemül. / Welu iñche tañi llükalechi püchü mogen / famtukuluwpuy tañi pu txipantüñi chelkon mew. / Mafülüfin tami pu ge ñi weñag / fey txaftu azkintufiyu lelfün: / kiñe wapi tañi pu kanzu egü / tañi laku ñi ge mew mülewey / inan leliwülün mew. / Laku, fachantü kimtun / chumkawnorume williche gekelaymi; / tami chono küpankam kawaskar / püralay tagi mew / feychi antü weñeymagepalu tami mapu ka tami folil. / Tüfa wüla ke kimtukufin / tami pu ge ñi weñag. / Tami rüpalwe kentxaykülelu / chi Pacífico Sur ñi / fütxa eltun mew.


Traducción de Clara Antinao al mapudungun









 

No hay comentarios.: